تاثیر زایمان فیزیولوژیک در سلامت

سازمان بهداشت جهانی، زایمان طبیعی را فرآیندی دانسته که خود به خود شروع می شود و با تولد یک نوزاد رسیده که سرش زمان زایمان در حالت درست (وضعیت سفالیک) قرار دارد، به پایان می‌رسد. بنا بر این تعریف، در زایمان طبیعی فیزیولوژیک، عدم دخالت‌های غیر ضروری پزشکی در روند طبیعی زایمان، حمایت شخصی از زنان در حال زایمان توسط یک فرد قابل اعتماد، آزادی تحرک مادر، تماس پوستی نوزاد و مادر بلافاصله بعد از زایمان و شیردهی پیشنهاد می‌شود.

به دلیل اینکه زایمان طبیعتا دردناک است، در زایمان به شیوه‌ فیزیولوژیک، از انواع روش‌های غیردارویی کاهنده درد مانند ماساژ درمانی، رایحه درمانی یا آروماتراپی، گرما درمانی، سرما درمانی، طب فشاری، موسیقی درمانی، بازتاب درمانی یا رفلکسولوژی، آرام‌سازی، تکنیک‌های تنفسی و غیره استفاده می‌شود.

زایمان فیزیولوژیک در ایران برنامه‌ جدیدی است که مانند سایر برنامه ها برای بهبود کیفیت و روند خود نیاز به بررسی دارد. شواهد نشان می‌دهد که اجرای برنامه زایمان فیزیولوژیک با چالش‌های گوناگونی مواجه است.

اما دلایل متعددی برای فاصله گرفتن مادران از این نوع زایمان وجود دارد و اصلی ترین آن ها از بیان مادرانی که تمایل به این نوع زایمان داشته شامل این عوامل است:

–  کم انگیزه بودن ماماها

مشکلات نظام پرداخت یکی از عواملی است که ماماها را در انجام زایمان فیزیولوژیک بی‌انگیزه کرده و اغلب شرکت‌کنندگان در این پژوهش به آن اشاره دارند. یکی دیگر از این مشکلات که اغلب ماماها در این باره بیان کردند این است که چنانچه بخواهند کل مراحل زایمان را به صورت کاملاً فیزیولوژیک اجرا کنند، در صورت بروز مشکلات و عوارض زایمانی حمایت لازم را از سوی پزشکان، مسئولان بیمارستان و سازمان نظام پزشکی دریافت نخواهند کرد و همین امر منجر به کم انگیزه شدن آن‌ها در اجرای زایمان فیزیولوژیک شده است.

–   مشکلات ناشی از نیروی انسانی

تعداد کم نیروی انسانی و عدم تناسب بین آمار زایمان و نیز تعداد ماماها یکی دیگر از مشکلاتی است که برنامه‌ زایمان فیزیولوژیک دچار مشکل کرده است.

–   مداخلات پزشکی

به اعتقاد برخی شرکت کنندگان مداخلات پزشکی عاملی است که زایمان فیزیولوژیک را از سیر طبیعی خود خارج کرده و در نهایت ممکن است سبب انجام سزارین اورژانسی شود. به این صورت که گاهی پزشک یا ماما مداخلاتی برای پایین آمدن زمان زایمان از روند فیزیولوژیک خارج شوند. گاهی این مداخلات به دلیل سیاست‌ها داخل بیمارستان مانند خالی کردن سریع تخت‌های اشغال شده و برای بستری کردن بیماران جدید و مشخص کردن تکلیف بیمار در آخر نوبت کاری یک آنکال است. تحلیل داده‌ها نشان می دهند که برنامه‌طرح تحول نظام سلامت نیز در بالا رفتن مداخلات پزشکی در زایمان طبیعی بی تاثیر نیست.

-کمبود امکانات

برخی از مشارکت‌کنندگان کمبود تجهیزات و محیط فیزیکی کوچک و نیز عدم استفاده کافی از امکانات موجود را دلیلی برای عدم تحقق کامل زایمان فیزیولوژیک عنوان می کنند.

-موانع آموزشی

تحلیل داده‌های پژوهش نشان داد موانع آموزشی زیادی بر سر راه تحقق کامل زایمان فیزیولوژیک وجود دارد. این موانع عمدتاً ناشی از دسترسی ناکافی ارائه‌دهندگان خدمت به دوره‌های بازآموزی زایمان فیزیولوژیک و آموزش ناکافی روش‌های زایمان فیزیولوژیک به آن‌ها است. همچنین عدم آموزش کافی نظری و عملی به دانشجویان مامایی درمورد زایمان فیزیولوژیک و در نتیجه کم تجربه بودن آن‌ها بعد از فراغت از تحصیل در زایمان فیزیولوژیک است.

عدم استقبال مادران

معصومه فتلی زاده، متخصص زنان و زایمان به مزایای زایمان طبیعی اشاره کرد و گفت: در زایمان طبیعی به دلیل آنکه نوزاد بلافاصله در آغوش مادر قرار می گیرد، نوزاد از شیر اولیه مادر که به نوعی واکسن نیز محسوب می شود، تغذیه کرده و تکامل بهتری پیدا می کند. علاوه بر اینها مادر هر چه زود هنگام تر نوزادش را در آغوشش بگیرد، خونریزی پس از زایمانش کاهش خواهد یافت.

وی تصریح کرد: زایمان فیزیولوژیک به معنی زایمان طبیعی بدون مداخله، بدون استفاده از دارو و بدون انجام اقدامات روتین در بیمارستان محسوب می شود.در زایمان فیزیولوژیک استفاده از داروی محرک انقباضات رحمی مانند اکسی توسین یا داروی تسکین دهنده مانند پتدین در طی لیبر و زایمان ضروی نیست. همین موارد تاثیر زایمان فیزیولوژیک را در سلامت را دوجندان میکند.

فتلی زاده افزود: این زایمان در وضعیت‌های گوناگون مادر مانند ایستاده، روی زانو، چهار دست و پا، چمباتمه، لیتاتومی و نشسته متمایل به جلو و در وان آب گرم انجام می‌شود.

وی ادامه داد: انواع روش‌های کاهش درد زایمان غیر دارویی مانند ماساژتراپی، آروماتراپی، گرمادرمانی، سرمادرمانی، طب فشاری، موسیقی درمانی، رفلکسولوژی، تن آرامی و تکنیک‌های تنفسی نه تنها میزان احساس درد مادر را کاهش داده بلکه زمان زایمان و رضایت مادر را افزایش می‌دهد و سلامت کامل جنین را ضمانت می کند.

فتلی زاده اظهار داشت: متاسفانه علی رغم اینکه این روش بسیار مناسب و کم عوارض بوده در بیمارستان ها به ندرت استفاده می شود و اغلب مادران به سراغ سزارین که عوارض خود را در دراز مدت نشان می دهند می روند.

البته یکی از عوارض سزارین افزایش استرس است و در مقالات قبلی به تاثیر مواد غذایی در کاهش استرس پرداختیم که به این موضوع کمک بزرگی می کند.

وی افزود: در زایمان طبیعی، پزشک یا با تزریق دارو، روند زایمان را در دست دارد یا می تواند از روش‌های کاهش درد استفاده کند. این گونه زایمان، زایمان واژینال اطلاق می شود.ولی در زایمان فیزیولوژیک، پزشک و ماما تا مادامی که مورد خطرناکی را مشاهده نکنند در روند زایمان شما هیچ‌ دخالتی نخواهند داشت.

فتلی زاده متذکر شد:متاسفانه داروهایی که هنگام زایمان ‌به منظور سرعت بخشیدن تزریق می‌شود، می تواند با بالا رفتن انقباضات رحمی، اکسیژن‌رسانی به جنین را دچار مشکل کند  که در این روش چنین مشکلاتی وجود نخواهد داشت.

وی اضافه کرد: در روش آب درمانی زایمان فیزیولوژیک حوضچه‌ی شنا، حمام و جکوزی وجود دارد که در آنها از آب گرم مصرف می‌شود. در بعضی بیمارستان‌ها از یک وان آب با هوای فشرده استفاده می‌شود که سبب پایین آمدن تولید آدرنالین و در نتیجه کاهش اضطراب و ناراحتی زنان می‌شود و با افزایش سطح اکسی‌توسین و اندورفین تحریک انقباضات رحمی و کاهش احساس درد را به دنبال خواهد داشت. توجه داشته باشید که تاثیر زایمان فیزیولوژیک در سلامت را نادیده نگیرید.